Զինված պայքարի գաղափարախոսության ձևավորումը
Բեռլինի վեհաժողովի արդյունքներից հուսախաբ հայության մեջ աստիճանաբար հասունանում էր այն գաղափարը, որ ապրելու և գոյատևելու իրավունքը ստանում են ոչ թե խնդրելով, այլ նվաճում են պայքարով: Այդ գաղափարախոսներից առաջինը Մկրտիչ Խրիմյանն էր, որը դեռևս 1876 և 1877 թվերին գրված աշխատություններում ժողովրդին պատրաստում էր պայքարի: Նա գտնում էր, որ «ցանկալի ազատությունը» նվաճելու համար անհրաժեշտ է «արյուն թափել»: Բեռլինի վեհաժողովից հետո նա ավելի համոզվեց դրանում: Թողնելով Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաքը՝ նա մեկնեց Արևմտյան Հայաստանի նշանավոր Վան քաղաքը, ուր ավելի ուժգին սկսեց քարոզել զինված պայքարի գաղափարը:
Ազատագրական պայքարի գաղափարներ էր արծարծում նաև Թիֆլիսում լույս տեսնող «Մշակ» թերթի խմբագիր Գրիգոր Արծրունին: Նա գտնում էր, որ արևմտահայ գյուղացին մի ձեռքով պետք է մուրճ ու արոր բռնի, իսկ մյուսով՝ հրացան: Միայն այդպես է հնարավոր պաշտպանել ազգի գոյությունը: Զինված պայքարի գաղափարախոսներ էին նաև հայ գրողներ Րաֆֆին, Ռաֆայել Պատկանյանը, Ծերենցը, Մուրացանը: Իր հրապարակախոսական հոդվածներով և գեղարվեստական ստեղծագործություններով («Ջալալեդդին», «Խենթը», «Կայծեր» վեպերով) Րաֆֆին բարձրացնում էր զենքի միջոցով ազատագրվելու գաղափարը: Ռաֆայել Պատկանյանը խորհում էր իր ժողովրդի թույլ ձեռքի մեջ պողպատե սուր դնելու մասին: Մուրացանի «Գևորգ Մարզպետունի» վեպի հերոսը ապացուցում էր, որ «մի ծաղկով էլ գարուն կգա», այսինքն՝ նույնիսկ մեկ անձը կարող է ժողովրդի մեջ ազատության հուր բորբոքել: Ծերենցի «Երկունք Թ դարու» վեպի հերոս Խութեցի Հովնանը գլխավորում է տեղի հայության պայքարը արաբ նվաճողների դեմ: Այդ հերոսների օրինակով հայ գրողները ժողովրդի մեջ աստիճանաբար ներարկում էին զինված պայքարի ելնելու գաղափարը: Այդ մտայնությունը նպաստեց ազատագրական նպատակներ հետապնդող խմբակների ստեղծմանը:
Հայաստանի լուսանկարներ
Տուրիզմ և երթուղիներ
Երգեր
