Գյուղացիական բարեփոխումները
Ակնառու էր դարձել ճորտատիրական Ռուսաստանի հետամնացությունը: Գահ բարձրացած Ալեքսանդր II կայսրը նախապատրաստեց և 1861թ. փետրվարի 16-ի մանիֆեստով վերացրեց ճորտատիրությունը: Թեպետ գյուղացուն ճորտությունից ազատելու ցարական մանիֆեստը թերի կողմեր ուներ, այնուամենայնիվ այդ բարեփոխումը վճռական նշանակություն ունեցավ երկրի առաջընթացի, բուրժուական հարաբերությունների ուղիով ընթանալու համար: Դրան մեծապես նպաստեցին նաև կատարված վարչական, դատական, զինվորական բարեփոխումները:
Ցարական կառավարությունը կայսրության եվրոպական մասում բարեփոխումներ իրականացնելուց հետո անցավ երկրի ծայրամասերին: Նույն 1860-ական թթ. այդ քաղաքականությունը կիրառեց Վրաստանում, որտեղ ճորտատիրական հարաբերություններն ուժեղ էին: Նկատի ունենալով, որ Երևանի, Բաքվի և Ելիզավետպոլի նահանգներում ճորտատիրություն չկա, և հողատիրության ձևերը համանման են, ստեղծվեց հանձնաժողով, որը պետք է այդ նահանգների համար մշակեր մեկ ընդհանուր կանոնադրություն: Հանձնաժողովի մշակած կանոնադրությունը 1870թ. մայիսի 14-ին հաստատում է Ալեքսանդր II-ը, որով և այն օրենքի ուժ է ստանում:
Գյուղացիական բարեփոխումները վերաբերում էին միայն կալվածատիրական գյուղացիներին և չէին տարածվում պետական և վանքապատկան հողատիրությունների բնակչության վրա: Կանոնադրության համաձայն՝ գյուղի յուրաքանչյուր արական բնակիչ իրավունք ուներ փրկագնման կամ ետգնման միջոցով ձեռք բերել մինչև 5 դեսյատին հող: Սակայն քանի որ ետգնման վճարները բարձր էին, գյուղացիները ի վիճակի չէին նման վճարումներ կատարելու, ուստի և հիմնականում մնացին հողազուրկ: Կալվածատերերը իրենց ձեռքում պահեցին հողերի զգալի մասը: Դրանից բացի՝ նրանց օգտին գյուղացիները պարտավոր էին կոռ ու բեկար կատարել: Այնպես որ 1870թ. բարեփոխումները իրենց հիմնական մասով մնացին չիրագործված:
Անդրկովկասում ևս կատարվեցին քաղաքային և դատական բարեփոխումներ: Քաղաքներին տրվում էր ինքնավարություն, հանձին ընտրովի քաղաքային դումայի, որը գլխավորում էր քաղաքագլուխը: Նոր օրենքով նախկին դասային դատարանը, որն իրեն սպառել էր, փոխարինվում էր ընդհանուր, բոլոր քաղաքացիների համար միատեսակ դատավարությամբ: Դատական բարեփոխումը առաջադիմական նշանակություն ունեցող կարևոր քայլ էր:
Հայաստանի լուսանկարներ
Տուրիզմ և երթուղիներ
Երգեր
