Ս.Գայանեի եկեղեցին կառուցել է Եզր կաթողիկոսը Վաղարշապատում, 630թ.-ին։
1652թ.-ին նորոգվել են պատերը, ծածկը։ 1683թ.-ին ճակատին կից կառուցվել է սրահ։ Ս.Գայանեի եկեղեցին VIIդ. 1-ին կեսի գմբեթավոր բազիլիկ տիպի օրինակ է։ Պատուհանների երեսակալները բնորոշ են VIIդ.։ Աչքի է ընկնում պարզությամբ, ճարտարապետական-գեղարվեստական միջոցներով, համոզիչ տարածական ձևերով, տպավորիչ ներքին հարդարանքով:
Կից գերեզմանոցում ամփոփված են հոգևոր և աշխարհիկ նշանավոր գործիչների աճյունները (Դանիել Բեկ-Փիրումյանը, Մախլուտոն, Րաֆֆու «Խենթը» և այլն):