Վանեվանը գտնվում է Արծվանիստ գյուղի արևելյան ծայրամասում:
Ըստ շինարարական արձանագրության, Ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին 903-ին կառուցել է հայոց սպարապետ Շապուհ Բագրատունին, իր քրոջ` սյունյաց իշխանուհի Մարիամի տեսչությամբ: Այն կառուցվել է, դեռ վաղ միջնադարից կանգուն` միանավ բազիլիկ եկեղեցուց հյուսիս: Սպարապետը հիմնել է նաև վանական միաբանություն և Վանեվանին չորս գյուղ ու ջրաղացներ նվիրել:
Ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին կառուցված է կոպտատաշ բազալտով, իսկ կամարները և գմբեթը տուֆով: Ունի ներքուստ քառախորան, արևելքում զույգ ավանդատներով հորինվածք:
Վանեվանում 914-ին թաղվել է հայոց թագավոր Սմբատ Ա Բագրատունին: 980-ական թթ. վանքը նորոգել և գավիթ է կառուցել Աշոտ Գ Ողորմածի որդին` ապագա Գագիկ Ա Բագրատունի թագավորը: Վանեվանը XIII-XIVդդ. բազմաթիվ նվիրատվություններ է ստացել: 1502-ին գավթում թաղվել է Մելքիսեթ եպիսկոպոսը և վրան խոշոր խաչքար կանգնեցվել:
1871-80-ին վանահայր Թեոդորոս Շիրակացին նորոգել է վանքի շինությունները:
Հայաստանի լուսանկարներ
Տուրիզմ և երթուղիներ
Երգեր
