Կարբի գյուղի ճարտարապետական հուշարձաններ

Արագածոտնի մարզում, Քասաղ գետի աջ ափին գտնվող Կարբի գյուղը հիշատակվում է XIII դարից։

Այրարատի Արագածոտն գավառի մի մասը Կարբիի անունով հաճախ կոչվել է «Կարբո երկիր», «Կարբո գավառ»։ XIIIդ. վերջերին, Լենկթեմուրի արշավանքների պատճառով, Կարբիի զարգացումը կասեցվել է։ XVIIդ. 1-ին կեսին այն բազմիցս տուժեց թուրք-իրանական պատերազմներից։ Սակայն 1639թ.-ի թուրք-իրանական հաշտությամբ և նրանց միջև առևտրական կապերի ամրացմամբ սկսվել է Կարբիի նոր վերելքը։ 1724թ.-ին կարբեցիները հերոսական դիմադրություն են ցույց տվել օսմանյան բանակին։ XVIIIդ. 2-րդ կեսին այստեղ եղել է փողերանոց, որտեղ վաճառականները, դրամահատման վարձ մուծելով, դրամ են հատել։

Կարբին ունեցել է եկեղեցիներ, մենաստան և կուսանոց։ Կանգուն է 1691-1693թթ-ին սրբատաշ տուֆից կառուցված Ս.Աստվածածին եռանավ բազիլիկը։ Եկեղեցուն արևելքից գրեթե կից է սրբատաշ տուֆից կառուցված երկհարկ եկեղեցի-զանգակատունը (1338թ.)։

Կարբիի միջնադարյան մյուս եկեղեցիներից են՝ Ծիրանավորը, Թուխ Մանուկը, Ս.Կիրակիի կամ Ս.Գևորգը (XI-XIIIդդ.)։ Գյուղում և շրջակայքում պահպանվել են նաև «Ջարգարենց ժամ» մատուռը, քարայրեր, բերդատեղի։ Կարբիում է ծնվել Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հովհաննես Ը Կարբեցին։