Արվեստ
Զարգացում ապրեց արվեստը՝ իր բազմազան ճյուղերով: Կերպարվեստի մեջ նշանավոր էր Հովնաթանյանների գերդաստանը: Հակոբ Հովնաթանյանը (1809-1884) ապրել և ստեղծագործել է հիմնականում Թիֆլիսում: Նա դիմանկարչության ժամանակի ճանաչված վարպետ էր, որի գործերից մեզ են հասել շուրջ 60 կտավներ: Աղաֆոն Հովնաթանյանը, ավարտելով Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան, զբաղվել է գեղանկարչության տարբեր ճյուղերով:
Նույնպես Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան ավարտեց ղրիմահայ Հովհաննես Այվազովսկին, որը դարձավ աշխարհահռչակ ծովանկարիչ: Այդ նույն ակադեմիայում կրթություն ստացավ նաև Աբովյանի մանկական ընկեր Ստեփան Ներսիսյանը, որի գործերից նշանավոր են Մեսրոպ Մաշտոցի, Բեթհովենի դիմանկարները, «Խնջույք գետափին» նկարը:
Երաժշտության մեջ աչքի էր ընկնում Համբարձում Լիմոնջյանը: Նա ստեղծում է հայկական նոտաներ: Այդ նոտաներով իր հետևորդների հետ ձայնագրում են եկեղեցական շարականներ, ժողովրդական երգեր ու պարեր: Մեծն Կոմիտասը ուշադրություն է դարձրել և բարձր գնահատել Հ. Լիմոնջյանի դերը:
Աշխուժություն է նկատվում թատերական արվեստի բնագավառում: Դեռևս մասնագիտացված թատրոններ չկային, բայց դպրոցներում և այլ տեղերում կազմակերպում էին սիրողական ներկայացումներ: Նման ներկայացումներ են կազմակերպվում Թիֆլիսում, Ղրիմի, Նոր Նախիջևանի հայկական գաղութներում: 1827թ. Երևանում դեկաբրիստ սպաների մասնակցությամբ առաջին անգամ բեմադրվեց Ա. Գրիբոյեդովի «Խելքից պատուհաս» պիեսը:
Թուրք-պարսկական տիրապետության շրջանում գրեթե դադարել էին շինարարական աշխատանքները: Հետևաբար, վերացել էին ճարտարապետությունը զարգացնելու հնարավորությունները: Հարուստ ավանդույթներ ունեցող հայ ճարտարապետությունը զարգանում էր փոքր ձևերում: Ստեղծվում էին նրբաճաշակ խաչքարեր, մատուռներ, տապանաքարեր, դարպասներ և այլն: Գողտրիկ հուշարձանների ստեղծումը նպաստեց քանդակագործության զարգացմանը: Հայ վարպետների նուրբ քանդակներով ստեղծված խաչքարերն ու շիրմաքարերը արվեստի սքանչելի գործեր են:
Հայաստանի լուսանկարներ
Տուրիզմ և երթուղիներ
Երգեր
