Ազգային հաստատությունները և սոցիալ-մշակութային իրադրությունը սփյուռքում

Սփյուռքահայ համայնքները կառուցվել են բազմաթիվ և բազմապիսի ազգային կազմակերպությունների հիմքի վրա։ Կան համասփյուռքյան՝ գրեթե բոլոր համայնքներում գործող և զուտ տեղական բնույթի կազմակերպություններ։

Լիբանանում, Սիրիայում և Արևելքի այլ երկրներում, որոնք զարգացման աստիճանով քիչ էին տարբերվում Արևմտյան Հայաստանից ու Կիլիկիայից, հայերը շարունակեցին զբաղվել արհեստներով և առևտրով, մասամբ նաև գյուղատնտեսությամբ։

Սկզբնական շրջանում ծանր էր հայ գաղթականների վիճակը նաև Արևմուտքի արագ զարգացող արդյունաբերական երկրներում։ Չունենալով անհրաժեշտ մասնագիտական հմտություններ՝ նրանք ստիպված էին հիմնականում կատարել որակավորում չպահանջող, ծանր ու ցածր վարձատրվող մետաղագործական, շինարարական և այլ աշխատանքներ։

Արևելքի և Արևմուտքի երկրների համեմատ սկզբունքորեն այլ էր Խորհրդային Հայաստանի սահմաններից դուրս, Խորհրդային Միության այլ հանրապետություններում ապրող հայության վիճակը։