Թոնդրակյան շարժման ծավալումը
Թոնդրակյան շարժման գաղափարները խիստ գրավիչ էին և արագորեն տարածվում էին բնակչության լայն շրջաններում: Դրանք այնքան վարակիչ էին, որ նրանց հակառակորդները խուսափում էին շարադրել թոնդրակեցիների հայացքները՝ վախենալով, որ դրանք կգայթակղեն հավատացյալներին:
Թոնդրակեցիները գտնում էին, որ ոչ հանդերձյալ կյանք կա, ոչ էլ հոգու անմահություն: Իրական է և արժեք ունի միայն այս աշխարհի կյանքը: Թոնդրակեցիները, ժխտելով հոգու անմահությունն ու հանդերձյալ կյանքը, մերժում էին նաև եկեղեցու ու հոգևորականության անհրաժեշտությունը: Ուստի և, նրանց կարծիքով, բոլորովին պետք չէին եկեղեցական ամենօրյա արարողությունները, ժամերգությունը և հաղորդությունը: Շարժման հետևորդ տղամարդիկ և կանայք իրավահավասար էին: Թոնդրակյան շարժման հոգևոր առաջնորդները հոգևորական կոչումներ ու աստիճաններ չունեին և մյուսների հետ մեկտեղ օգտվում էին միանման իրավունքներից:
Թոնդրակեցիների համայնքները X դ. կեսերից ազդեցիկ ուժ դարձան: Նրանք լայնորեն տարածվեցին Մանանաղի գավառում, որը եղել էր պավլիկյանների կարևոր կենտրոններից մեկը: Շարժումն այնպիսի բուռն ընթացք ստացավ, որ տեղի հայ եպիսկոպոսը ճարահատյալ դիմեց բյուզանդական իշխանությունների օգնությանը: Պատժիչ ջոկատը հալածեց աղանդավորներին և առժամանակ ճնշեց Մանանաղիի թոնդրակեցիներին:
Թոնդրակեցիները պատկառելի ուժ էին դարձել Հարթ գավառում: Հույս չունենալով գավառի թոնդրակեցիների առաջնորդ Հակոբ եպիսկոպոսին բռնել տեղում, քանի որ աղանդավորներն այդ թույլ չէին տա, Հայոց կաթողիկոսը նրան խաբեությամբ իր մոտ հրավիրեց, ձերբակալեց և բանտ նետեց:
Պատմությունը հիշատակներ է պահել թոնդրակյանների գործունեության մասին նաև Հայաստանի այլ գավառներում:
Հայաստանի լուսանկարներ
Տուրիզմ և երթուղիներ
Երգեր
